Άρθρο για τον Καρκίνο του Μαστού της Χειρουργού-Γυναικολόγου, Μαστολόγου-Ογκολόγου  Dr. Λυδίας Ιωαννίδου – Μουζάκα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “The Body

Μπορούµε να µιλάµε για πρόληψη του καρκίνου;
Mε τη λέξη «πρόληψη» εννοούµε τη λήψη µέτρων για την αποτροπή γεγονότων που µπορούν να προκαλέσουν αρνητικές συνέπειες στην υγεία µας.

Ένας σηµαντικός τοµέας της πρόληψης είναι η έγκυρη και έγκαιρη διάγνωση.

Απώτερος στόχος όλων των ιατρών που ασχολούνται µε τις παθήσεις του µαστού είναι να µεταλαµπαδεύσουν το µήνυµα της πρόληψης για την καταπολέµηση του καρκίνου του µαστού και να ευαισθητοποιήσουν τις γυναίκες από νεαρή ηλικία να υποβάλλονται ετησίως στις απαραίτητες διαγνωστικές εξετάσεις. Η έγκαιρη διάγνωση ισοδυναµεί µε δευτερογενή πρόληψη.
Όταν ανακαλύψουµε τον καρκίνο σε αρχικό στάδιο µερικών χιλιοστών, η θεραπευτική αντιµετώπισή του είναι σίγουρα καλύτερη και η επιβίωση της ασθενούς εξασφαλισµένη. Σε πολλές περιπτώσεις, µπορούµε να έχουµε ίαση 100%.

Αυτό που θα πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι η πρόληψη σώζει ζωές και αποτελεί υπόθεση όλων µας.

Αρκεί µία µαστογραφία κάθε χρόνο µετά τα 40; Οι νεότερες γυναίκες τι πρέπει να κάνουν;
Κατ’ αρχάς, θα αναφερθώ στις νεότερες γυναίκες, οι οποίες τα τελευταία χρόνια εµφανίζουν τη νόσο µε µεγαλύτερη συχνότητα. Οι εξετάσεις στις οποίες πρέπει να υποβάλλονται οι γυναίκες κάτω των 30 ετών είναι απαραίτητα ένα υπερηχογράφηµα µαστών, εφόσον βέβαια δεν συντρέχουν λόγοι κληρονοµικότητας. Εάν, δηλαδή, έχουν νοσήσει στην οικογένεια περισσότερα από δύο άτοµα από καρκίνο του µαστού ή των ωοθηκών και ίσως από κάποιους άλλους τύπους καρκίνου που φέρονται να σχετίζονται –όπως του προστάτη και του ενδοµητρίου–, τότε οι εξετάσεις θα πρέπει να αρχίζουν 10 χρόνια νωρίτερα από την ηλικία του πιο κοντινού ατόµου που νόσησε.
Επίσης, θα πρέπει να τονίσουµε ότι και οι γυναίκες οι οποίες πρόκειται να υποβληθούν σε εξωσωµατική γονιµοποίηση, πρέπει να υποβάλλονται σε πλήρη προληπτικό έλεγχο µε µαστογραφία και υπερηχογράφηµα.

Γενικά, οι Έλληνες είµαστε τυπικοί µε τις εξετάσεις;
Δυστυχώς, η οικονοµική κρίση έχει χτυπήσει τα τελευταία χρόνια και τον ευαίσθητο τοµέα της υγείας. Τα ασφαλιστικά ταµεία δεν καλύπτουν όλες τις διαγνωστικές εξετάσεις και όταν υπάρχει οικονοµικό πρόβληµα, όπως αντιλαµβάνεστε, τα πράγµατα δυσκολεύουν ακόµη περισσότερο. Ο κόσµος δεν έχει την οικονοµική δυνατότητα να εξεταστεί σε ιδιωτικά ιατρεία και η αναµονή στα δηµόσια νοσοκοµεία ξεπερνά τους τρεις µήνες. Θα πρέπει, λοιπόν, αυτό να ληφθεί σοβαρά υπόψη και να γίνουν κινήσεις προς όφελος των ασθενών–ασφαλισµένων.
Στη δύσκολη οικονοµικά περίοδο που διανύει η χώρα µας και µε τα χιλιάδες προβλήµατα που αντιµετωπίζει το ελληνικό νοικοκυριό, η αύξηση των κρουσµάτων καρκίνου αναµένεται να κάνει το µεγαλύτερο άλµα στα επόµενα 10 χρόνια. Η σύγχρονη Ελληνίδα, που εκτός από µητέρα, σύζυγος, εργαζόµενη, καλείται να είναι παρούσα σε όλες τις δραστηριότητες της ζωής της (προσωπικές, οικογενειακές, επαγγελµατικές, κοινωνικές) αγχώνεται στην προσπάθειά της να αντεπεξέλθει σε όλα τα ανωτέρω.
Επιστηµονικά έχει αποδειχθεί ότι

η παρατεταµένη ψυχική ένταση της γυναίκας είναι ένας από τους παράγοντες εµφάνισης καρκίνου του µαστού.

Γι’ αυτό εµείς οι ειδικοί συνιστούµε σε όλες τις γυναίκες να «ρίξουν λίγο νερό στο κρασί τους» και να µη στενοχωριούνται για µικρά και ανούσια ζητήµατα.

Ισχύει ότι µία γέννα πριν από την ηλικία των 30 ετών λειτουργεί προστατευτικά;
Σίγουρα, η πρώτη τελειόµηνη εγκυµοσύνη σε ηλικία κάτω των 30 ετών λειτουργεί προστατευτικά για τη γυναίκα. Όσο πιο µεγάλη είναι η ηλικία της γυναίκας στην πρώτη τελειόµηνη κύηση τόσο αυξάνει ο κίνδυνος εµφάνισης καρκίνου του µαστού.

Πότε πρέπει να κάνει την πρώτη µαστογραφία;
Η πρώτη µαστογραφία –η µαστογραφία της βάσης όπως λέγεται– πρέπει να γίνεται µεταξύ 35-40 χρόνων και µετά τα 40 κάθε χρόνο. Υπάρχουν, όµως, και περιπτώσεις που ο προληπτικός έλεγχος επιβάλλεται να ξεκινήσει νωρίτερα.

Εκτός όµως από την ψηφιακή µαστογραφία, υπάρχει µια πιο αναλυτική, η ψηφιακή τοµοσύνθεση, που µπορεί να την επαναλάβει η γυναίκα κάθε 1,5-2 χρόνια.

Ασφαλώς ο συνδυασµός των εξετάσεων για τη σωστή διάγνωση δεν βασίζεται µόνο στη µαστογραφία. Η λήψη ιστορικού, η κλινική εξέταση, το υπερηχογράφηµα, η µαγνητική µαστογραφία, η κυτταρολογική εξέταση παρακεντήσεως και εκκριµάτων είναι εξετάσεις θεµελειώδεις και ασφαλείς που µπορούν να κατευθύνουν τον ειδικό για τη θεραπευτική αντιµετώπιση της ασθενούς.

Αυτοεξέταση κάνουν οι γυναίκες σήµερα;
Οι περισσότερες Ελληνίδες σήµερα, ακόµη και αν γνωρίζουν τον τρόπο µε τον οποίο γίνεται η αυτοεξέταση των µαστών τους, αρνούνται λόγω φόβου να το πράξουν. Είναι σηµαντικό µία φορά τον µήνα και πριν από την έµµηνο ρύση, κάθε γυναίκα να εξετάζει τους µαστούς της και αν διαπιστώσει οποιαδήποτε διαφορά, να ζητήσει τη γνώµη του µαστολόγου.

Ο θηλασµός προστατεύει;
Ο θηλασµός είναι εξαιρετικά σηµαντικός και βοηθάει πολύ το παιδί. Κατά την άποψή µου, δεν βοηθάει τη µητέρα. Ωστόσο, συµβάλλει ιδιαίτερα στη σχέση µητέρας-παιδιού και στην προφύλαξη του νεογνού από λοιµώξεις εξαιτίας των αντισωµάτων που λαµβάνει από τη µητέρα του. Ο θηλασµός είναι εύκολος, ανέξοδος και εξαιρετικά χρήσιµος. Οι νέες µητέρες, όµως, καλό είναι να θηλάζουν εφόσον µπορούν και το επιθυµούν, όχι καταναγκαστικά.

Η διατροφή και ο τρόπος ζωής παίζουν ρόλο;
Πολύ σηµαντικό. Ένα µεγάλο πρόβληµα είναι η κατανάλωση αλκοόλ. Δεν αναφέροµαι στο κρασί που θα πιούµε σε µια έξοδο, αλλά στα ποτά που καταναλώνει η γυναίκα µόνη της στο σπίτι για να ξεπεράσει τα προβλήµατά της. Είναι πραγµατικά επικίνδυνο.

Επίσης, η κακή διατροφή, τα ζωικά λίπη, οι παχυντικές τροφές παίζουν αρνητικό ρόλο, ιδίως µετά την εµµηνόπαυση.

Κατά τη διάγνωση εντοπίστηκε ένα ογκίδιο. Τι έπεται;
Να διευκρινίσουµε στο σηµείο αυτό δύο πράγµατα: α) κάθε ψηλαφητό ογκίδιο στον µαστό δεν είναι και καρκίνος και β) θα πρέπει να απευθυνόµαστε σε εξειδικευµένους ιατρούς κι όχι σε όποιον βρίσκεται στη γειτονιά µας.

Η εξειδίκευση του ιατρού έχει µεγάλη σηµασία για τη σωστή διάγνωση και αντιµετώπιση.

Ως θεραπευτική αντιµετώπιση κάποιου ογκιδίου συχνά είναι η χειρουργική του εξαίρεση. Εάν πρόκειται για καρκίνο του µαστού, δεν υπάρχει µόνο µία επιλογή στη θεραπευτική χειρουργική προσέγγιση. Δεν είναι δυνατόν όλες οι γυναίκες να υποβληθούν σε ογκεκτοµή, συντηρητική χειρουργική επέµβαση, όπως δεν πρέπει και όλες να κάνουν µαστεκτοµή.
Ανάλογα µε τα ευρήµατα, το µέγεθος του µαστού, το µέγεθος του ογκιδίου, την ηλικία της γυναίκας κ.ά., θα ακολουθήσει και η ανάλογη χειρουργική θεραπεία.
Για παράδειγµα, το ίδιο µέγεθος ογκιδίου, στο ίδιο µέγεθος µαστού, αλλιώς θα αντιµετωπιστεί σε µια γυναίκα 75 χρόνων και αλλιώς σε µια νεαρή 25 χρόνων. Στη δεύτερη περίπτωση θα πρέπει να είµαστε πιο αυστηροί και πιο εύκολα θα αποφασιστεί µια µαστεκτοµή. Αυτό που λέω µπορεί να θεωρηθεί οξύµωρο. Υπάρχει, όµως, επιστηµονική εξήγηση. Στην ηλικιωµένη γυναίκα, ο καρκίνος του µαστού έχει πιο ήπια βιολογική συµπεριφορά, άρα η εξέλιξη της νόσου είναι πιο αργή, ενώ στη νέα γυναίκα, η βιολογική συµπεριφορά της νόσου είναι πιο επιθετική.

Στη µαστεκτοµή έχουµε τη δυνατότητα το αισθητικό κοµµάτι να το βοηθήσουµε µε την αποκατάσταση του µαστού. Σε κάποιες περιπτώσεις µπορεί να κάνουµε ταυτόχρονη αποκατάσταση την ώρα της µαστεκτοµής, ενώ σε άλλες σε δεύτερο χρόνο. Κάθε περίπτωση είναι και διαφορετική.

Ο καρκίνος του µαστού έχει µια επιπλέον ιδιαιτερότητα καθώς συνδέεται µε τη θηλυκότητα της γυναίκας.
Ο µαστός συµβολίζει τη θηλυκότητα, είναι το σύµβολο του σεξ, της µητρότητας. Είναι κατανοητή η αντίδραση της γυναίκας στο άκουσµα της µαστεκτοµής. Χάνουν τη γη κάτω από τα πόδια τους, όπως λένε όλες χαρακτηριστικά. Στην περίπτωση αυτή, βοηθάει πολύ η ψυχοκοινωνική υποστήριξη από εξειδικευµένους ψυχολόγους.

Με γνώµονα αυτό,

η Ελληνική Εταιρεία Μαστολογίας ίδρυσε και λειτουργεί από το 2002 το Κέντρο Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης Γυναικών µε Καρκίνο του Μαστού «Έλλη Λαµπέτη», το οποίο προσφέρει ψυχοκοινωνική υποστήριξη δωρεάν.

Πότε είναι απαραίτητος ο γονιδιακός έλεγχος;
Όταν υπάρχει βεβαρηµένο κληρονοµικό ιστορικό στην οικογένεια (πάνω από 2 συγγενείς µε καρκίνο του µαστού σε νεαρή ηλικία, καρκίνος του µαστού στον άντρα, αµφοτερόπλευρος καρκίνος µαστού).

Δεν θα έπρεπε αυτή η εξέταση να είναι δωρεάν; Δεν είναι προτιµότερο να υπάρχει πρόληψη αντί να πληρώνεις για τη θεραπεία;
Καλό θα ήταν να µπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο, αλλά δυστυχώς είναι µια πολυδάπανη εξέταση και µε τις παρούσες συνθήκες είναι πιο δύσκολο να εφαρµοστεί.

Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για την Ελλάδα;
Η Ελλάδα είναι η µοναδική χώρα στην Ευρώπη που δεν διαθέτει αρχείο νεοπλασιών. Τώρα γίνεται µια προσπάθεια. Στη διεθνή βιβλιογραφία, τα επιδηµιολογικά στοιχεία κατατάσσουν τις χώρες σε 3 κατηγορίες σε σχέση µε την επίπτωση του καρκίνου του µαστού. Αυξηµένη συχνότητα στις αναπτυγµένες χώρες 1:8 γυναίκες, όπως η Βόρεια Ευρώπη και η Αµερική, µέτρια συχνότητα στις Μεσογειακές χώρες 1:10 και χαµηλή συχνότητα στις υποανάπτυκτες χώρες 1:16.

Ποια είναι η πιο δύσκολη φάση της θεραπείας;
Η αλήθεια είναι ότι το χειρουργείο, ειδικά εάν η γυναίκα υποβληθεί σε µαστεκτοµή, είναι ένα σοκ, αλλά, πιστέψτε µε, η πιο δύσκολη φάση είναι κατά τη διάρκεια της χηµειοθεραπείας. Ουσιαστικά, προκειµένου να βοηθήσουµε τις ασθενείς, τις «αρρωσταίνουµε». Συνηθίζω να λέω στις γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε χηµειοθεραπεία ότι πρόκειται να περάσουν ένα σκοτεινό τούνελ, το οποίο είναι αναγκασµένες να το περάσουν οι ίδιες, και όχι κάποιος άλλος γι’ αυτές. Όλοι οι υπόλοιποι είµαστε δίπλα τους, για να τις υποστηρίξουµε. Στην έξοδο, όµως, τις περιµένει ένας λαµπερός ήλιος.

Κι ακολουθεί η ίαση. Οι ασθενείς ηρεµούν;
Στις περιπτώσεις που οι γυναίκες αντιµετωπίζουν την πάθηση έγκαιρα, το ποσοστό της ίασης είναι πολύ υψηλό. Χρειάζεται, όµως, παρακολούθηση κάθε τρεις µήνες τον πρώτο χρόνο, κάθε έξι τον δεύτερο και στη συνέχεια κάθε χρόνο. Όσο περνάει ο καιρός και διαπιστώνουν ότι είναι υγιείς, αρχίζουν και ηρεµούν.

Η ψυχολογία διαδραµατίζει σπουδαίο ρόλο πριν αλλά και µετά. Παρέχεται ψυχολογική υποστήριξη τόσο κατά τη διάρκεια της θεραπείας όσο και µετά;
Όπως σας ανέφερα και προηγούµενως, έχει διαπιστωθεί ότι

η παρατεταµένη ψυχική ένταση παίζει σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του καρκίνου του µαστού.

Παράλληλα, και η διάγνωση του καρκίνου του µαστού αποτελεί σοκ για τη γυναίκα. Γι’ αυτό επαναλαµβάνω ότι στο κέντρο Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης Γυναικών µε Καρκίνο του Μαστού «Έλλη Λαµπέτη» παρέχεται δωρεάν ψυχολογική υποστήριξη τόσο κατά τη διάγνωση όσο και κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Πόσο σηµαντική είναι η στήριξη από την οικογένεια;
Η οικογένεια και το οικείο περιβάλλον παίζουν πολύ σηµαντικό ρόλο. Ωστόσο, εάν αυτή είναι η αιτία του κακού, τότε παίζει καταστροφικό ρόλο. Ζευγάρια είχαν προβλήµατα πριν από τη διάγνωση του καρκίνου του µαστού, πολύ συχνά χωρίζουν. Εάν όµως η σχέση είναι πραγµατικά καλή, γίνεται πιο δυνατή.

Η οικογένεια έχει υποστηρικτικό ρόλο;
Αυτό εξαρτάται. Δυστυχώς, υπάρχουν και περιπτώσεις που η οικογένεια εκλαµβάνει τη διάγνωση του καρκίνου του µαστού ως στίγµα και αντιδρά ακόµη και αρνητικά. Και για να γίνω κατανοητή, θα σας αναφέρω ένα περιστατικό. Αντιµετώπισα την περίπτωση µιας 27χρονης κοπέλας που διαγνώστηκε µε καρκίνο και στους δύο µαστούς. Όταν µίλησα στους οικείους της για µαστεκτοµή, µόνο που δεν µε «έδειραν». Αγνόησαν τη διάγνωση, η νεαρή δεν υποβλήθηκε σε θεραπευτική αγωγή και αφέθηκε στην «τύχη» της, µε αποτέλεσµα να αποβιώσει δυστυχώς έπειτα από 3 χρόνια.